Het Britse bedrijf COMPASS Pathways heeft de resultaten van een grootschalig internationaal onderzoek naar de werking van psilocybine tegen behandelingsresistente depressies bekendgemaakt. Daaruit komt het beeld naar voren dat psilocybine, de werkzame stof in sommige paddenstoelen en truffels, een deel van de patiënten kan helpen. Het UMC Utrecht is één van de instellingen die de experimentele behandelingen uitvoerden binnen deze internationale fase 2b-studie, een type onderzoek waarin gekeken wordt naar de werkzaamheid en veiligheid van een geneesmiddel. Ook het UMC Groningen en het LUMC deden aan het onderzoek mee.

Op dit moment behandelen artsen patiënten met een depressie veelal met gesprekken (psychotherapie). Indien nodig krijgen zij ook medicijnen (antidepressiva). Veel mensen hebben daar baat bij, maar bij sommigen slaan deze behandelingen niet aan. Dit betekent vaak een lange – en soms tevergeefse - zoektocht naar een werkzame behandeling.

Werkzaamheid

Een behandeling met psychedelica biedt mogelijk uitkomst voor deze groep patiënten met behandelingsresistente depressie. De middelen hebben een ander werkingsmechanisme dan de huidige antidepressiva, en het effect zou ook veel sneller kunnen optreden. Maar er is veel dat we nog niet weten. Het door COMPASS Pathways gesponsorde onderzoek is de grootste klinische studie naar psilocybine-therapie die ooit is uitgevoerd, met 233 patiënten uit tien landen in Noord-Amerika, het Verenigd Koninkrijk en Europa.

De recentelijk afgeronde studie was vooral bedoeld om de werkzaamheid te onderzoeken en de beste dosis te vinden. Deelnemende patiënten werden na afbouw van hun antidepressiva willekeurig en dubbelblind over drie groepen verdeeld. Zij kregen vervolgens een experimentele behandeling met 1, 10 of 25 milligram psilocybine. Tijdens de bewustzijnsveranderende ervaring die het middel opwekt, werden deelnemers begeleid door speciaal getrainde therapeuten. De éénmalige psilocybine-ervaring werd in een aantal gesprekken voorbereid, en na afloop vonden er zogeheten integratiegesprekken plaats waarbij patiënten met de therapeut terugkeken op de ervaring.  

Verbetering

De belangrijkste uitkomst was dat de depressie bij een deel van de patiënten na drie weken volledig verdwenen (‘remissie) of sterk verminderd (‘respons’) was. Deelnemers zijn tot drie maanden na de psilocybine-sessie gevolgd, om te kijken of het bereikte resultaat bleef bestaan. De studie liet een snelle en aanhoudende verbetering zien voor patiënten die een eenmalige dosis van 25 mg kregen, in vergelijking met de 1 mg-groep:

• 36,7% (29 patiënten) in de 25 mg-groep toonde een respons in week 3, tegenover 17,7% (14 patiënten) in de 1 mg-groep
• 29,1% (23 patiënten) in de 25 mg-groep was in remissie in week 3, tegenover 7,6% (6 patiënten) in de 1 mg-groep
• 24,1% (19 patiënten) in de 25 mg-groep had een aanhoudende respons in week 12, vergeleken met 10,1% (8 patiënten) in de 1 mg-groep

Bekijk voor meer uitkomsten het Engelstalige persbericht van COMPASS Pathways.

Bijwerkingen

Patiënten verdroegen psilocybine over het algemeen goed. De overgrote meerderheid van de bijwerkingen die tijdens de behandeling optraden, werden als mild of matig ervaren. De meest voorkomende bijwerkingen in alle behandelingsgroepen waren hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid en slapeloosheid.

In totaal meldden twaalf patiënten ernstige bijwerkingen die regelmatig worden waargenomen bij behandelingsresistente depressiepatiënten, zoals zelfmoordgedachten. De resultaten moeten nog door onafhankelijke wetenschappers worden beoordeeld, en in een wetenschappelijk tijdschrift worden gepubliceerd.

Vervolgonderzoek

Metten Somers, psychiater en hoofdonderzoeker van de studie die bij het UMC Utrecht Hersencentrum plaatsvond, is blij met de resultaten: “Therapieresistente depressies zijn notoir lastig te verhelpen. Elke nieuwe stap in de behandeling heeft een kleinere slagingskans. Ik vind het dan ook positief dat dertig procent van de patiënten tijdens de studie in remissie ging, en dat een groot deel van die mensen na twaalf weken nog steeds klachtenvrij was.”

Met deze resultaten kan nu een vervolgonderzoek plaatsvinden, waarbij de werkzame dosis in een grotere groep mensen wordt onderzocht – een zogeheten fase 3-studie. “Als een psilocybine-ervaring ook daarin werkzaam blijkt, zou het een nieuwe behandeling kunnen worden voor deze vorm van depressie”, aldus Somers. Fase 3 van het onderzoek staat gepland voor 2022. Het UMC Utrecht doet hier ook aan mee.

De huidige resultaten zijn nog geen definitief bewijs voor de werkzaamheid. Het wordt afgeraden om zelf psilocybine tegen depressieklachten te gebruiken, buiten onderzoeksverband.